ทำไมสร้างเมืองต้องฝัง เสาหลักเมือง
ในสมัยโบราณ เสาหลักเมืองเป็นฉากที่น่ากลัวและเป็นที่พูดถึงอย่างมาก โดยที่พงศาวดารได้บันทึกไว้ว่า การสร้างเสาหลักเมืองของไทยมีมาตั้งแต่กรุงสุโขทัย กรุงศรีอยุธยา กรุงธนบุรี ไปจนถึงกรุงรัตนโกสินทร์ โดยมีที่มาจากประเพณีที่มีรากฐานในศาสนาพราหมณ์ แต่เริ่มต้นจากพ่อค้าชาวอินเดียที่เข้ามาค้าขายในเมืองนครศรีธรรมราช และได้รับการนำเสนอไปยังสุโขทัยและเจริญรุ่งเรืองไปถึงสมัยกรุงศรีอยุธยา หลังจากนั้นบทบาทของพิธีการนี้ได้ลดลงในภายหลัง
ตำนาน อิน จัน มั่น คง
เรื่องราวของ “อิน จัน มั่น คง” เป็นตำนานที่เชื่อกันว่าเกี่ยวข้องกับการสร้างเมืองในสมัยโบราณ การทำพิธีอาถรรพ์ที่ 4 ที่ประตูเมือง หรือเสาหลักเมือง หรือเสามหาปราสาท โดยการนำคนที่มีชีวิตชื่อว่า อิน จัน มั่น คง มาฝังลงในหลุม เพื่อเชื่อว่าเมื่อพวกเขาเสียชีวิต จะกลายเป็น “ผีราษฎร” ที่จะปกปักรักษาบ้านเมืองและปกป้องผู้นำทางศัตรู ตามที่เล่าต่อมาในตำนานนี้ คนที่ชื่อ อิน จัน มั่น คง ต้องมีลักษณะตามที่โหรพราหมณ์กำหนด ไม่ใช่นักโทษประหาร ไม่มีรอยสัก ไม่เจาะหู อยู่ในวัยต่างกัน ฐานะดีเป็นที่ยกย่อง และต้องเกิดตามที่โหรกำหนด
เสาหลักเมืองกรุงเทพมหานคร
ในกรุงเทพมหานคร ทางของกระทรวงกลาโหมจะพบกับที่ตั้งของ “ศาลหลักเมืองกรุงเทพฯ” ที่เป็นแหล่งความศักดิ์สิทธิ์และหลักฐานประวัติศาสตร์ของคนกรุงเทพฯ ศาลนี้มีเสาหลักเมือง 2 ต้น โดยเสาหลักเมืองต้นแรกถูกสร้างขึ้นในสมัยรัชกาลที่ 1 พร้อมกับการสถาปนากรุงรัตนโกสินทร์ โดยการใช้ไม้ชัยพฤกษ์ลงรักปิดทอง บนยอดเป็นรูปบัวตูมภายในที่มีช่องสำหรับบรรจุดวงชะตาเมือง
ในขณะนั้น โหรหลวงได้แสดงเอาดวงเมืองให้รัชกาลที่ 1 เลือก 2 แบบ คือ แบบแรกที่แสดงถึงบ้านเมืองที่สงบสุขและเจริญรุ่งเรือง แต่อาจต้องเผชิญกับความยุ่งเหยิงของการเป็นเมืองไปบ้าง และแบบที่สองที่ตั้งใจที่จะปลดปล่อยความยุ่งเหยิงไปตลอดไปเพื่อรักษาเอกราช พระองค์ทรงเลือกแบบที่สอง
เสาหลักเมืองต้นที่ 2 ถูกสร้างขึ้นในสมัยรัชกาลที่ 4 เนื่องจากพบว่าเสาต้นแรกเป็นอริกับลัคนาดวงเมือง และมีการทรุดโทรมมาก ดังนั้น พระเกล้าฯ ได้ให้สร้างเสาหลักเมืองขึ้นใหม่ โดยใช้ไม้สักเป็นแกนและทำด้านนอกด้วยไม้ชัยพฤกษ์ บนยอดมีทรงมัณฑ์ นอกจากนี้ยังสร้างศาลเทพารักษ์ประกอบด้วย พระเสื้อเมือง พระทรงเมือง พระกาฬไชยศรี เจ้าเจตคุปต์ และเจ้าหอกลอง และยังมีการสร้างอาคารหอพระพุทธรูปอีกด้วย
สรุป เสาหลักเมืองนี้ทำจากไม้มงคลชัยพฤกษ์หรือราชพฤกษ์ ซึ่งเป็นสัญลักษณ์ของชัยชนะ มีเกียรติมีศักดิ์ศรี และปลายยอดเป็นดอกบัวตูม หน้าเทวดา หรือหลักหินใบเสมาโบราณ บริเวณตัวศาลมีโครงสร้างเป็นศาลาทรงไทยจตุรมุขที่มีประตูทั้งสี่ด้าน และยอดอาจมีรูปแบบเป็นปรางค์ ปราสาท มณฑป หรือศาลเจ้าแบบจีน ขึ้นอยู่กับความเชื่อของแต่ละพื้นที่”
