การเลือกเกลือแร่ท้องเสียให้เหมาะสม เพื่อหลีกเลี่ยงอาการไม่พึงประสงค์ที่จะตามมาจากการสูญเสียน้ำ

เครื่องดื่มเกลือแร่มีบทบาทสำคัญในการรักษาชีวิตของบุคคลที่เผชิญกับอาการท้องเสีย โดยผง ORS เป็นสูตรที่มีส่วนผสมสำคัญ 2 อย่างคือ เกลือและน้ำตาล ถือเป็นวิธีที่เภสัชกรและผู้เชี่ยวชาญพิจารณาว่าเป็นทางเลือกที่ประหยัดทรัพยากรที่สุดในการรักษาอาการสูญเสียน้ำ โดยเกลือแร่ชนิดนี้สามารถเร่งการดูดซึมน้ำจากลำไส้ ทำให้ร่างกายไม่สูญเสียน้ำจนเกิดอาการช็อก

บทความนี้จะช่วยอธิบายถึงความแตกต่างของเกลือแร่ที่สำคัญแต่ละประเภท เพื่อให้ผู้อ่านสามารถเลือกซื้อได้อย่างถูกต้อง รวมถึงการแบ่งปันวิธีการเลือกเกลือแร่ท้องเสียตามคำแนะนำของเภสัชกรผู้เชี่ยวชาญ และการแนะนำเกลือแร่ท้องเสีย ORS ที่มีมาตรฐาน ทั้งนี้เพื่อความปลอดภัยและประสิทธิภาพในการชดเชยอาการสูญเสียน้ำ

ความแตกต่างระหว่างเกลือแร่ท้องเสีย กับเกลือแร่ออกกำลังกาย

 

เกลือแร่สำหรับอาการท้องเสีย (Oral Rehydration Salt: ORS) และเกลือแร่สำหรับการเสียเหงื่อจากการออกกำลังกาย (Oral Rehydration Therapy: ORT) มีจุดประสงค์ในการป้องกันการขาดน้ำของร่างกาย แม้ว่าทั้งคู่จะมีส่วนประกอบที่คล้ายคลึงกัน เช่น น้ำตาลและเกลือแร่ต่าง ๆ ที่รวมถึงโซเดียม ซิเตรท และโพแทสเซียม แต่ก็มีความแตกต่างที่สำคัญในด้านปริมาณส่วนผสม

    1. ORS (เกลือแร่ท้องเสีย) :

• • เป็นผลิตภัณฑ์ทางการแพทย์ช่วยชดเชยอาการสูญเสียน้ำและเกลือแร่ที่เกิดจากอาการอาเจียนหรือถ่ายเหลว
  • ปริมาณเกลือแร่หรือโซเดียมมากกว่าเกลือแร่สำหรับการเสียเหงื่อจากการออกกำลังกาย
  • เหมาะสำหรับผู้ที่เสียเหงื่อน้อย แต่สูญเสียน้ำมาก

    2.ORT (เกลือแร่ออกกำลังกาย) :

• • เป็นเกลือแร่ที่ช่วยชดเชยอาการสูญเสียเหงื่อจากการออกกำลังกาย
  • มีน้ำตาลเป็นส่วนประกอบหลัก เช่น กลูโคส
  • ใช้เมื่อร่างกายไม่ขาดเกลือแร่มาก แต่ต้องการน้ำตาลเพิ่มเติม

ทั้งสองชนิดนี้ไม่สามารถใช้แทนกันได้ การนำเกลือแร่ ORT มาบริโภคเพื่อบรรเทาการขาดน้ำจากภาวะท้องเสียอาจทำให้ร่างกายได้รับน้ำตาลมากเกินไป และส่งผลให้เกิดการท้องเสียมากขึ้นในที่สุด

วิธีการเลือกเกลือแร่สำหรับอาการท้องเสีย

จากข้อมูลที่ได้กล่าวถึงมีโอกาสที่จะเกิดความสับสนในการเลือกใช้เกลือแร่ ดังนั้น เราขอนำเสนอวิธีการเลือกใช้เกลือแร่ที่จะช่วยบรรเทาอาการท้องเสียต่อไปนี้ :

    1. เลือกเกลือแร่ที่ระบุสำหรับอาการท้องเสีย (ORS) โดยเฉพาะเท่านั้น :

1. • ORS เป็นผลิตภัณฑ์ทางการแพทย์ที่ใช้ชดเชยการสูญเสียเกลือแร่จากท้องเสีย
   • ประกอบด้วยน้ำตาลและเกลือแร่ เช่น โซเดียม ซิเตรท หรือโพแทสเซียม
   • ใช้ผสมกับน้ำสะอาดตามอัตราที่ยี่ห้อกำหนด เพื่อช่วยบรรเทาอาการอ่อนเพลียจากการท้องเสียและป้องกันการเกิดอาการช็อกจากการสูญเสียน้ำและเกลือแร่
   • สามารถเริ่มใช้ ORS ตั้งแต่มีอาการท้องเสียเริ่มแรก ไม่ต้องรอให้รุนแรง
   • ข้อควรระวังในกลุ่มผู้ที่มีโรคหัวใจ โรคไต หรือระดับโพแทสเซียมสูง เนื่องจาก ORS มีเกลือแร่เป็นส่วนประกอบหลัก
   • ผู้ตั้งครรภ์สามารถใช้ ORS ได้ แต่ควรแจ้งแพทย์ก่อนเพื่อป้องกันผลกระทบต่อทารกในครรภ์
   • ผู้ให้นมบุตรควรหลีกเลี่ยงการใช้เพราะสารในผงเกลือแร่อาจปนเปื้อนไปในน้ำนม
   • การเลือกใช้เกลือแร่ที่เหมาะสมจะช่วยในการบรรเทาอาการท้องเสียโดยปราศจากผลกระทบที่ไม่พึงประสงค์ต่อร่างกาย

2. ต้องมีส่วนประกอบหลักครบทั้ง 4 ตัว ตามบัญชียาหลักยา ORS :

นอกจากการเลือกประเภทเกลือแร่ที่เหมาะสมแล้ว ควรให้ความสำคัญในการตรวจสอบส่วนผสมเพื่อความปลอดภัยและเหมาะสมกับการบรรเทาอาการท้องเสีย ตามบัญชียาหลักยา ORS ที่เป็นยาสามัญประจำบ้าน ส่วนประกอบหลักในผงเกลือแร่คือ 4 ตัวดังนี้ :

• • Sodium Chloride
  • Trisodium Citrate Dehydrate
  • Potassium Chloride
  • Glucose

เหตุผลหลักที่ต้องผสมน้ำตาลหรือกลูโคสเข้าไป เกิดจากระบบการดูดซึมโซเดียมเข้าร่างกายในลำไส้ต้องใช้ตัวพาโซเดียม SGLT-1 ซึ่งต้องใช้กลูโคสร่วมด้วย นอกจากนี้ เกลือแร่ท้องเสียอีกสูตรหนึ่งมีส่วนประกอบของ Sodium Bicarbonate ซึ่งมีคุณสมบัติเช่นเดียวกัน

โดยปกติแล้ว สัดส่วนกลูโคสจะมากกว่าโซเดียม เพื่อให้ร่างกายสามารถดูดซึมโซเดียมจากเกลือแร่ ORS และที่อยู่ในลำไส้ได้ดี สำหรับคนทั่วไปอาจไม่จำเป็นต้องพิจารณาสัดส่วนของส่วนผสมมากนัก เนื่องจากเกลือแร่ ORS ทุกยี่ห้อจะมีสัดส่วนของส่วนประกอบต่าง ๆ มาในปริมาณที่เหมาะสมแล้วในแต่ละ 1 ซอง

    3. สำหรับผู้ป่วยที่เป็นเด็ก แนะนำให้ใช้เกลือแร่ ORS ที่มีรสชาติและเป็นสูตรที่ระบุว่าใช้ในกลุ่มเด็กได้ :

เกลือแร่ท้องเสียสำหรับผู้ป่วยในกลุ่มเด็กจะมีความแตกต่างจากกลือแร่ของผู้ใหญ่โดยมีปริมาณเกลือแร่ที่เหมาะสม และมักมีการแต่งกลิ่นทำให้เด็กง่ายต่อการรับประทาน เช่น เกลือแร่รสส้ม, รสมะนาว, หรือรสผลไม้รวม การแต่งกลิ่นหรือรสชาตินี้ไม่มีผลเสียต่อร่างกาย แต่ช่วยให้เด็ก ๆ ดื่มได้ง่ายขึ้น อย่างไรก็ตาม ไม่ควรผสมกับนมหรือน้ำผลไม้ เนื่องจากอาจทำให้สัดส่วนของเกลือแร่ที่ได้รับเปลี่ยนแปลงไป ควรผสมเกลือแร่กับน้ำสะอาดหรือน้ำต้มที่เย็นแล้วเท่านั้น

นอกจากนี้ ผู้ปกครองควรเลือกเกลือแร่ที่ระบุบนบรรจุภัณฑ์ว่าเป็นเกลือแร่ ORS สำหรับเด็ก เพราะเด็กเล็กหรือทารกมีความต้องการเกลือแร่และน้ำตาลทดแทนที่แตกต่างจากผู้ใหญ่หรือเด็กโต บางยี่ห้ออาจระบุว่าสามารถใช้ได้ทั้งผู้ใหญ่และเด็ก แต่จะแนะนำขนาดที่รับประทานแตกต่างกันแทน

4. ตรวจสอบว่าเป็นเกลือแร่ ORS ที่ได้มาตรฐาน :

เกลือแร่ท้องเสีย ORS ในประเทศไทยมีจำหน่ายในรูปแบบเดียวคือ รูปแบบผงแห้ง ซึ่งต้องละลายน้ำก่อนใช้งาน การแตกต่างของปริมาณเกลือแร่สามารถพบเจอได้ตามแต่ละยี่ห้อ ผลิตภัณฑ์นี้ถึงแม้จะเป็นผลิตภัณฑ์ทางการแพทย์ แต่สามารถหาซื้อได้โดยตรงโดยไม่จำเป็นต้องผ่านเภสัชกรหรือแพทย์

หากคุณต้องการเกลือแร่ ORS ที่มีมาตรฐานและปลอดภัย ควรเลือกยี่ห้อที่น่าเชื่อถือ โดยระบุส่วนประกอบ ขนาดยาที่รับประทาน คำเตือน วันเดือนปีที่ผลิต และวันหมดอายุ รวมถึงชื่อและที่ตั้งของผู้ผลิตอย่างชัดเจน